Trang Chủ
Năm 2020 các chuẩn mực an toàn vốn của Basel II sẽ được áp dụng toàn hệ thống, do đó, năm 2018 được nhận định là các hoạt động tăng vốn điều lệ, tăng vốn chủ sở hữu tại các ngân hàng sẽ diễn ra mạnh mẽ. Thời gian qua, nhiều ngân hàng đã và đang lên kế hoạch tăng vốn điều lệ trong năm 2018. Trên thực tế, động thái này diễn ra mạnh mẽ ngay từ đầu năm 2018 được giới chuyên môn nhìn nhận là điều cần thiết không chỉ giúp ngân hàng nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn hướng tới việc đáp ứng các chuẩn mực về an toàn vốn theo Basel II sẽ được áp dụng toàn hệ thống vào năm 2020.
Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý
Ngày 28/12/2017, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành Thông tư số 19/2017/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung Thông tư số 36/2014/TT-NHNN ngày 20/10/2014 quy định các giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Thông tư được xây dựng để hướng dẫn một số điều của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, xử lý một số vướng mắc, bất cập của Thông tư 36, Thông tư 06/2016/TT-NHNN trong quá trình thực hiện. Theo đó, đã sửa đổi, bổ sung một số nội dung cụ thể sau: (i) Giới hạn cấp tín dụng để đầu tư, kinh doanh trái phiếu doanh nghiệp; tỷ lệ mua, đầu tư trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh; (ii) Cách xác định, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng cho vay trung, dài hạn đối với ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (NHNNg) được sửa đổi, bổ sung theo lộ trình; (iii) Sửa đổi, bổ sung cấu phần và cách xác định tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu: cấu phần vốn tự có, hệ số rủi ro của một số khoản phải đòi; (iv) Sửa đổi, bổ sung cách xác định tỷ lệ khả năng chi trả: sửa đổi, bổ sung một số nguyên tắc xác định dòng tiền ra, dòng tiền vào; (v) Ngoài ra, Thông tư sửa đổi, bổ sung một số nội dung về giải thích từ ngữ; quy định nội bộ, hướng dẫn chi tiết, quy định cách xác định, cấu phần một số tỷ lệ bảo đảm an toàn và quy định chuyển tiếp.
Trước đó, ngày 30/1/2016, NHNN đã ban hành Thông tư số 41/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 (Thông tư 41) quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng, chi nhánh NHNNg là một trong những bước hoàn thiện khuôn khổ pháp lý làm cơ sở cho việc thực hiện Basel II tại Việt Nam. Theo Quyết định 254/QĐ-TTg ngày 01/3/2012 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án “cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011-2015”, bên cạnh các giải pháp về xử lý nợ xấu và các ngân hàng yếu kém, việc triển khai Basel II được coi là giải pháp tái cơ cấu căn bản có tính đột phá thông qua việc phân bổ vốn hợp lý theo rủi ro, nâng cao năng lực quản lý rủi ro, hoàn thiện cơ cấu quản trị điều hành theo thông lệ quốc tế để tạo giá trị cốt lõi và sự phát triển bền vững cho các ngân hàng thương mại (NHTM), tạo nền tảng cho sự an toàn, phát triển lành mạnh, nâng cao sức cạnh tranh của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay.
Lợi ích và thách thức đối với các NHTM
Khi triển khai áp dụng Basel II, các NHTM sẽ an toàn hơn do duy trì tỷ lệ an toàn vốn để bù đắp các rủi ro theo thông lệ quốc tế. Khác với Thông tư 36 (được xây dựng theo chuẩn mực vốn Basel I) chỉ yêu cầu tỷ lệ an toàn vốn để bù đắp rủi ro tín dụng, Thông tư 41 quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động, rủi ro thị trường theo đúng yêu cầu của Basel II. Bên cạnh đó, các NHTM sẽ nắm rõ hơn các rủi ro thông qua việc lượng hóa các rủi ro để phân bổ vốn bù đắp rủi ro một cách hợp lý, nâng cao năng lực quản lý rủi ro; các NHTM sẽ xác định, lượng hóa rủi ro thị trường, rủi ro hoạt động (hai loại rủi ro chưa được quy định tại Thông tư 36) để duy trì vốn bù đắp 2 loại rủi ro này.
Đối với rủi ro tín dụng, các NHTM xác định chính xác hơn mức vốn yêu cầu so với Thông tư 36 do Thông tư 41 quy định cụ thể các hệ số rủi ro theo từng loại đối tượng khách hàng (Chính phủ, tổ chức tài chính, tổ chức công lập, doanh nghiệp, khách hàng bán lẻ…), loại hình tín dụng đặc thù (cấp tín dụng bán lẻ, cấp tín dụng bảo đảm bằng bất động sản, cho vay thế chấp nhà ở, cho vay chuyên biệt, nợ xấu…), đồng thời quy định cụ thể việc tính vốn cho rủi ro tín dụng đối tác trong các giao dịch của NHTM với các đối tác. Thông qua việc xác định rõ các rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động, rủi ro thị trường, các NHTM có cơ sở để nâng cao năng lực quản trị rủi ro, có các biện pháp giảm thiểu rủi ro phù hợp để sử dụng hiệu quả vốn tự có trong các hoạt động kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Ngoài ra, khi triển khai áp dụng Basel II, các NHTM có cơ hội phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu, hạ tầng công nghệ thông tin. Khác với Thông tư 36, Thông tư 41 yêu cầu các NHTM tính tỷ lệ an toàn vốn chi tiết đến từng đối tượng khách hàng, sản phẩm, hoạt động kinh doanh và nhiều loại rủi ro khác nhau. Do đó, các NHTM cần có một hệ thống cơ sở dữ liệu đầy đủ, hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại để tính vốn kịp thời, chính xác theo quy định tại Thông tư 41, đáp ứng yêu cầu về quản trị, điều hành cũng như yêu cầu về thanh tra, giám sát của NHNN.
Việc triển khai thông tư 41 cũng là bước tăng cường tính minh bạch hoạt động kinh doanh của các NHTM, giám sát của các nhà đầu tư, đối tác, người gửi tiền, tạo điều kiện thuận lợi cho các NHTM hoạt động lành mạnh trong việc huy động vốn, nâng cao năng lực tài chính. Theo yêu cầu của chuẩn mực vốn Basel II, Thông tư 41 có quy định về việc công bố công khai thông tin về tỷ lệ an toàn vốn, trạng thái rủi ro, các chính sách quản lý rủi ro... để nâng cao kỷ luật thị trường. Điều này sẽ giúp các lực lượng thị trường (các nhà đầu tư, đối tác, người gửi tiền, người có lợi ích liên quan…) có điều kiện để giám sát NHTM, đồng thời tạo điều kiện cho các NHTM đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn, có chính sách quản lý rủi ro phù hợp, hoạt động lành mạnh sẽ huy động vốn với chi phí thấp, thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia vốn, từ đó nâng cao năng lực tài chính để hoạt động.
Việc tuân thủ quy định tại Thông tư 41 tạo điều kiện các NHTM tiếp cận thị trường quốc tế. Basel II là chuẩn mực quan trọng nhất để đánh giá mức độ an toàn của các NHTM. Do đó, các NHTM áp dụng Basel II sẽ có điều kiện thuận lợi khi mở rộng hoạt động sang thị trường nước ngoài, đặc biệt đối với các quốc gia quy định tuân thủ Basel II là điều kiện bắt buộc khi gia nhập thị trường. Đồng thời, áp dụng Basel II là yếu tố tích cực để tổ chức xếp hạng quốc tế nâng hạng mức tín nhiệm, tạo điều kiện cho NHTM tiếp cận nguồn vốn với chi phí hợp lý từ các thị trường quốc tế.
Bên cạnh những thuận lợi, các NHTM cũng phải đối mặt nhiều thách thức. Chẳng hạn, về phương diện tài chính, mặc dù Thông tư 41 quy định tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu là 8%, nhưng do có thêm rủi ro hoạt động, rủi ro thị thường và thay đổi trong cách xác định với rủi ro tín dụng như đã nêu trên, NHTM cần duy trì vốn tự có sẽ cao hơn so với Thông tư 36. Do đó, có thể một số NHTM chưa đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn theo Thông tư 41 và các NHTM này sẽ gặp thách thức về tăng vốn nâng cao, năng lực tài chính. Về vấn đề này, Thông tư 41 quy định hiệu lực bắt đầu từ ngày 01/01/2020 sẽ tạo điều kiện cho NHTM trên có thời gian để xây dựng, thực hiện kế hoạch tăng vốn, điều chỉnh hoạt động kinh doanh phù hợp để thực hiện Thông tư 41 khi chính thức có hiệu lực. Bên cạnh nhu cầu tăng vốn tự có, các NHTM cần phải có nguồn tài chính để đầu tư, nâng cấp cơ sở dữ liệu, hạ tầng công nghệ thông tin, đào tạo nguồn nhân lực khi triển khai thực hiện Thông tư 41. Tuy nhiên, NHTM có thể phân bổ dần chi phí tài chính này từ nay đến ngày Thông tư 41 có hiệu lực. Thực tế, thời gian qua, nhiều NHTM đã hoàn thành nhiều dự án để chuẩn bị cơ cở hạ tầng cho việc thực hiện Basel II. Ngoài ra, Basel II còn yêu cầu cao về quản lý rủi ro, quản trị điều hành, quản lý vốn, cũng là thách thức cho các NHTM.
NHNN đã và đang phối hợp chặt chẽ với các NHTM để xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc của từng NHTM trong quá trình thực hiện.
