Trang Chủ
Mục tiêu chính sách công của hoạt động BHTG
Một trong những nguyên tắc cốt lõi của bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả của Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (BCBS) và Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI) để phát triển hệ thống BHTG hiệu quả là mục tiêu chính sách công phù hợp cần đạt được. Các mục tiêu này phải được xác định một cách chính thức, thống nhất với mô hình của hệ thống BHTG và cần được chính thức hóa, tích hợp vào thiết kế của hệ thống BHTG. Mục tiêu chính của hệ thống BHTG là góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính và bảo vệ người gửi tiền, có thể chia thành các nhóm mục tiêu sau:
Thứ nhất, bảo vệ người gửi tiền không đủ khả năng đánh giá rủi ro đổ vỡ của ngân hàng, những người khó có khả năng chịu tổn thất về vốn, thông qua việc cung cấp cơ chế bồi thường; khuyến khích người gửi tiền tham gia đánh giá tài chính, giám sát ngân hàng và thực hiện các nguyên tắc thị trường;
Thứ hai, đưa ra một cơ chế để ngân hàng có trách nhiệm chịu chi phí khi xảy ra đổ vỡ, giảm gánh nặng cho nền kinh tế, nâng cao khả năng cạnh tranh trong lĩnh vực tài chính thông qua việc giảm nhẹ các hàng rào cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi từ đảm bảo toàn phần sang chi trả có giới hạn;
Thứ ba, tránh khủng hoảng và thúc đẩy ổn định tài chính, khuyến khích tiết kiệm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; góp phần vào hệ thống thanh toán có trật tự; góp phần giảm thiểu tác động của suy thoái kinh tế.
Chính sách công trong các mô hình triển khai hoạt động BHTG
Trên thế giới, việc lựa chọn mô hình BHTG của mỗi quốc gia gắn liền với nội dung, chính sách BHTG của quốc gia đó. Hiện nay, các tổ chức BHTG trên thế giới hoạt động theo ba mô hình: mô hình chi trả, mô hình chi trả với quyền hạn mở rộng và mô hình giảm thiểu rủi ro. Mỗi quốc gia tùy thuộc vào thể chế chính trị, đặc điểm và trình độ phát triển kinh tế, xã hội, cấu trúc hệ thống tài chính – ngân hàng, mức độ bảo vệ người gửi tiền để lựa chọn mô hình triển khai chính sách BHTG cho phù hợp, đảm bảo mục tiêu chính sách công của từng quốc gia.
Đối với mô hình chi trả: tổ chức BHTG có nhiệm vụ thực hiện việc trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị phá sản. Vì vậy, chính sách BHTG nhằm hai mục tiêu quan trọng nhất là: bảo vệ người gửi tiền nhỏ thông qua việc cung cấp cơ chế bồi thường; giảm gánh nặng cho chính phủ và yêu cầu ngân hàng tốt đóng góp chi phí trong quá trình xử lý ngân hàng.
Mô hình chi trả với quyền hạn mở rộng: mục tiêu chính sách công là hạn chế rủi ro, tránh đổ vỡ hệ thống hoặc khủng hoảng tài chính, gia tăng niềm tin của công chúng, chính sách BHTG ở những quốc gia sử dụng mô hình này cũng mở rộng nhiệm vụ và quyền hạn cho tổ chức BHTG, như: hỗ trợ tài chính cho tổ chức tham gia BHTG gặp khó khăn trong thanh toán, theo dõi và khuyến nghị sự cẩn trọng và phòng tránh rủi ro đối với các tổ chức tham gia BHTG, tham gia xử lý nợ và thu hồi nợ của tổ chức tham gia BHTG bị phá sản.
Mô hình giảm thiểu rủi ro: chính sách BHTG bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền, góp phần đảm bảo sự an toàn của hệ thống tài chính và tham gia vào tái thiết hệ thống tài chính - ngân hàng. Tổ chức BHTG được giao nhiệm vụ: tham gia cùng các cơ quan nhà nước vào hoạt động giám sát, đánh giá rủi ro các ngân hàng và tổ chức tài chính; tính phí BHTG dựa trên cơ sở rủi ro với từng ngân hàng; tiếp nhận, xử lý và thu hồi nợ của các tổ chức tham gia BHTG bị phá sản; đầu tư nguồn vốn nhàn rỗi nhằm bảo toàn, phát triển số vốn ban đầu và nâng cao năng lực tài chính.
Chính sách công của BHTG Mỹ
Trên thế giới, đa số hệ thống BHTG thời gian qua đã phát huy hiệu quả chính sách công, góp phần vào mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững của mỗi quốc gia. Trong đó, Tổng công ty BHTG Liên bang Mỹ (FDIC) phát huy tối đa hiệu quả chính sách công và khẳng định được vai trò của mình trong mạng lưới an toàn tài chính quốc gia.
FDIC đã chi trả tiền bảo hiểm kịp thời, nhanh chóng, đảm bảo quyền lợi người gửi tiền, giảm tổn thất ngân hàng và nền kinh tế. Hạn mức trả tiền bảo hiểm được FDIC tăng dần cho phù hợp với từng thời kỳ nhằm củng cố niềm tin của công chúng, kích thích khả năng huy động vốn và phù hợp với mức tăng lạm phát theo thời gian. Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu nhằm giải cứu thị trường, góp phần làm gia tăng niềm tin và sự an tâm đối với người gửi tiền , ttừ 3/10/2008 đến 31/12/2010, FDIC đã tăng hạn mức trả tiền bảo hiểm từ 100.000USD lên 250.000 USD/người gửi tiền,.
FDIC hoạt động theo mô hình giảm thiểu rủi ro và là tổ chức điển hình trong triển khai đồng bộ các nghiệp vụ kiểm tra, giám sát, xử lý tổ chức tham gia BHTG bị đổ vỡ và có nguy cơ đổ vỡ. Thông qua các nghiệp vụ này, FDIC đã góp phần hạn chế và kiểm soát rủi ro ngân hàng, hỗ trợ các ngân hàng gặp khó khăn vượt qua và ổn định hoạt động.
Bảo hiểm tiền gửi Việt
Cũng như các hệ thống BHTG trên thế giới, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) được thành lập và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 7/7/2000 nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của các tổ chức tham gia BHTG và sự phát triển an toàn lành mạnh hoạt động ngân hàng. BHTGVN là tổ chức tài chính duy nhất tại Việt Nam trong suốt hơn 13 năm qua đã triển khai hiệu quả hoạt động BHTG và từng bước khẳng định sự cần thiết khách quan trong tiến trình đổi mới, cơ cấu lại hệ thống tài chính, ngân hàng.
Ngay từ khi thành lập và đi vào hoạt động, BHTGVN đã có khung pháp lý là Nghị định, Thông tư về BHTG để triển khai hoạt động; các chính sách về BHTG, bao gồm: đối tượng tham gia BHTG, loại tiền gửi được bảo hiểm, hạn mức trả tiền bảo hiểm, phí BHTG, nhiệm vụ và quyền hạn của tổ chức BHTG được công khai.
BHTGVN bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền một cách trực tiếp thông qua việc trả tiền bảo hiểm cho người được bảo hiểm. Tính từ khi thành lập đến tháng 3/2012 BHTGVN đã thực hiện trả tiền bảo hiểm cho 1.623 người gửi tiền tại 38 tổ chức tham gia BHTG bị giải thể, phá sản với số tiền là 21,8 tỷ đồng. Việc chi trả được tiến hành một cách nhanh chóng, kịp thời góp phần quan trọng ngăn chặn tình trạng rút tiền hàng loạt, tạo niềm tin công chúng đối với hệ thống ngân hàng, tránh được đổ vỡ dây truyền. Ngoài ra, BHTGVN bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền gián tiếp thông qua các nghiệp vụ kiểm tra, giám sát hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG.
BHTGVN giám sát 100% tổ chức tham gia BHTG. Tính đến tháng 10/2013, BHTGVN giám sát 90 NHTM, 01 ngân hàng hợp tác xã và 1.144 quỹ tín dụng nhân dân cơ sở. Bên cạnh hoạt động giám sát, BHTGVN đã thực hiện nhiều cuộc kiểm tra trực tiếp các tổ chức tham gia BHTG. Thông qua nghiệp vụ kiểm tra, giám sát đã sớm giúp các tổ chức này có biện pháp kịp thời phòng ngừa, khắc phục rủi ro, ổn định hoạt động và an toàn hệ thống.
Đối với các tổ chức tham gia BHTG có khó khăn tạm thời về khả năng chi trả, BHTGVN đã hỗ trợ tài chính giúp các đơn vị này từng bước trở lại hoạt động bình thường, góp phần thúc đẩy ổn định hệ thống.
Luật BHTG phát huy chính sách công
Nhằm tạo hành lang pháp lý để hoạt động BHTG,ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế, ngày 18/6/2012 Quốc hội khóa XIII tại kỳ họp thứ 3 đã thông qua Luật BHTG số 06/2012/QH13 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2013. Mục tiêu chính sách công của BHTG được kế thừa và được khẳng định trong Luật BHTG đó là: bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của các tổ chức tín dụng, và bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng. Chính sách công của Luật BHTG được thể hiện cụ thể ở một số nội dung sau:
Chủ thể được BHTG là cá nhân có tiền gửi bằng đồng Việt
Theo Luật BHTG, hạn mức trả tiền bảo hiểm không quy định cụ thể mà sẽ được Chính phủ quy định trong từng thời kỳ cho phù hợp. Qua đó, niềm tin của người gửi tiền vào hệ thống ngân hang sẽ gia tăng hơn nữa, góp phần ổn định hệ thống tài chính, ngân hàng.
Phí BHTG theo mức độ rủi ro và theo khung phí do Chính phủ quy định thay cho mức phí đồng hạng 0,15%/năm, đảm bảo công bằng hơn, nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức tín dụng, thúc đẩy nhanh tốc độ tích lũy quỹ BHTG và góp phần hạn chế rủi ro hệ thống.
Tổ chức BHTG được tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt, tham gia quản lý, thanh lý tài sản của tổ chức tham gia BHTG để đảm bảo cho tổ chức BHTG thực hiện tốt chức năng bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và xác định rõ giới hạn của tổ chức BHTG trong việc bảo đảm an toàn hệ thống tài chính tiền tệ quốc gia.
Để phát huy tốt hiệu quả mục tiêu chính sách công của hoạt động BHTGVN, một số khía cạnh sau đây cần được quan tâm hơn:
- Xác định hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp để bảo vệ số đông người gửi tiền. Đặc biệt, nên có cơ chế điều chỉnh hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp, kịp thời, linh hoạt trong từng thời kỳ. Trong giai đoạn khủng hoảng hoặc trường hợp bất thường khác có thể chuyển sang chi trả toàn bộ không giới hạn;
- Phổ cập, tuyên truyền chính sách BHTG sâu rộng mạnh mẽ đến công chúng và có sự tham gia của các tổ chức tham gia BHTG để người gửi tiền được biết thông tin đầy đủ về hoạt động tài chính, ngân hàng và mức độ bảo vệ của chính sách BHTG;
- Vai trò của tổ chức BHTG cần cụ thể hóa hơn trong việc góp phần kiểm soát rủi ro ngân hàng, đưa ra các cảnh báo, dự báo ngăn ngừa rủi ro; xây dựng mô hình giám sát phù hợp để đảm bảo tính hiệu quả trong quá trình triển khai nhiệm vụ;
- Cần có cơ chế linh hoạt trong việc điều chỉnh khung phí BHTG, mức phí để hình thành quỹ mục tiêu của tổ chức BHTG đủ lớn, đủ để xử lý đổ vỡ nếu có khủng hoảng hệ thống và hạn chế hoặc không phải sử dụng ngân sách nhà nước.
Trong thời gian tới, hệ thống ngân hàng ngày càng phát triển, nền kinh tế thế giới có thể đối mặt với rủi ro, thách thức lớn hơn, đòi hỏi hệ thống BHTG ở mỗi quốc gia cần xây dựng, cải tiến và phát huy hơn nữa hiệu quả của chính sách BHTG để củng cố niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng. Ở Việt Nam, trong giai đoạn mới, với hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện, hoạt động BHTG hứa hẹn sẽ đáp ứng cao hơn mục tiêu công trong khuôn khổ chính sách BHTG.
Tài liệu tham khảo:
- Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả;
- Luật Bảo hiểm tiền gửi tại Việt
- Nghị định số 89/NĐ-CP ngày 01/9/1999 của Chính phủ về bảo hiểm tiền gửi và Nghị định 109/NĐ-CP ngày 24/8/2005 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 89/NĐ-CP ngày 01/9/1999;
- Các báo cáo kết quả hoạt động năm của BHTGVN;
- Một số thông tin tham khảo trong các bài viết trên các website.
