Trang Chủ
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành Phiên thảo luận
Đảm bảo hoạt động kiểm tra của BHTGVN không trùng lặp hoạt động thanh tra của NHNN
Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) nhận định, Báo cáo giải trình tiếp thu số 477 ngày 13/11/2025 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, hiện Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) chỉ được quyền báo cáo NHNN, chưa được phép đưa ra khuyến nghị trực tiếp cho tổ chức tín dụng mặc dù phát hiện nguy cơ mất an toàn. Trên thực tế, trong thời gian qua, BHTGVN đã phát hiện nhiều sai phạm tại các quỹ tín dụng nhân dân, kiến nghị NHNN xử lý kịp thời, nhưng vì không có quyền cảnh báo trực tiếp nên nhiều trường hợp xử lý còn chậm so với diễn biến rủi ro.
Đại biểu Thạch Phước Bình kiến nghị bổ sung quy định cho phép BHTGVN đưa ra cảnh báo, khuyến nghị trực tiếp đối với tổ chức tín dụng khi phát hiện rủi ro trong kiểm tra; đồng thời báo cáo NHNN để có biện pháp giám sát phù hợp. Đại biểu cho rằng, quyền này không phải thanh tra, không phải chế tài, nhưng là công cụ cảnh báo sớm, giúp giảm thiểu rủi ro hệ thống.
Cùng ý kiến về hoạt động kiểm tra của tổ chức BHTG, đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung (Phú Thọ) cho rằng, ngoài nhiệm vụ kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về BHTG kế thừa luật hiện hành, dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) có quy định giao tổ chức BHTG “Thực hiện kiểm tra tổ chức tham gia BHTG theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao”. Đại biểu cho rằng, việc bổ sung quy định này là hợp lý. Tuy nhiên, đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ giá trị pháp lý của hoạt động kiểm tra của tổ chức BHTG. “Tại dự thảo Luật, tôi mới chỉ thấy quy định cho phép tổ chức BHTG thực hiện kiểm tra tổ chức tham gia BHTG theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao nhưng chưa đề cập đến việc xử lý kết quả kiểm tra như thế nào. Khi kiểm tra nếu phát hiện có dấu hiệu vi phạm hoặc có nguy cơ mất an toàn thì tổ chức BHTG có quyền khuyến nghị, đưa ra cảnh báo đối với tổ chức tín dụng hay không? Đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả, thực chất của hoạt động kiểm tra của tổ chức BHTG. Điều này nên được làm rõ” - đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung đề nghị.
Cùng với đó, đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo phân định rõ hoạt động kiểm tra của BHTGVN và hoạt động thanh tra của NHNN, đảm bảo không bị trùng lặp, không gây khó khăn cho doanh nghiệp. Việc giao cho tổ chức BHTG tham gia giúp NHNN kiểm tra các tổ chức tín dụng phải đảm bảo phù hợp, không mâu thuẫn với “nguyên tắc chỉ thực hiện thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần đối với doanh nghiệp” quy định tại Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Giải trình trước Quốc hội, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, về hoạt động kiểm tra của BHTGVN, NHNN với vai trò là cơ quan quản lý sẽ xác định rõ phạm vi, giới hạn nội dung kiểm tra để đảm bảo không trùng lặp với những nội dung, phạm vi kiểm tra của NHNN cũng như các cơ quan có thẩm quyền trong việc thanh tra, kiểm tra, giám sát các tổ chức tín dụng.
Liên quan đến việc trong quá trình kiểm tra, tổ chức BHTG có thể đưa ra các khuyến nghị và cảnh báo đối với các tổ chức tín dụng, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho rằng, đây là kết quả của hoạt động kiểm tra, không nhất thiết phải đưa vào quy định của luật. NHNN với vai trò là cơ quan quản lý sẽ nắm toàn bộ, toàn diện về tình hình của một tổ chức tín dụng. “NHNN sẽ có cân nhắc trên cơ sở khuyến nghị của BHTGVN để đưa ra những quyết định và các biện pháp xử lý. Như vậy, thông qua hoạt động kiểm tra của tổ chức BHTG, có thể nâng cao vai trò, trách nhiệm của tổ chức BHTG đối với an toàn hoạt động của hệ thống các tổ chức ứng dụng, cũng như tạo thêm một kênh kiểm tra phục vụ hoạt động quản lý nhà nước về hoạt động ngân hàng” - Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nêu rõ.
Cần có lộ trình áp dụng phí BHTG phân biệt
Tại phiên thảo luận, nhiều đại biểu tập trung phân tích chính sách phí BHTG. ĐBQH Thái Quỳnh Mai Dung cho rằng, phí là nguồn thu chủ yếu của quỹ dự phòng nghiệp vụ. Dự thảo quy định Thống đốc NHNN quyết định mức phí đồng hạng hoặc phân biệt là phù hợp với chủ trương phân cấp và chức năng giám sát hệ thống tín dụng của NHNN. Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh: Phí phân biệt là tiến bộ nhưng có thể gây áp lực cho tổ chức tín dụng gặp khó khăn. Nếu không bảo mật tốt mức phí và xếp hạng, có thể xảy ra cạnh tranh không lành mạnh. Vì vậy, cần quy định lộ trình áp dụng phí phân biệt trong luật hoặc văn bản dưới luật.
Đại biểu Thái Thị An Chung (Nghệ An) bổ sung rằng thông lệ quốc tế hiện rất cân bằng giữa phí đồng hạng và phí phân biệt, do đó quy định linh hoạt là phù hợp. Tuy nhiên, nếu áp dụng phí theo rủi ro, cần bổ sung quy định bảo mật thông tin để tránh rủi ro người gửi tiền rút tiền hàng loạt.
Theo đại biểu Lương Văn Hùng (Quảng Ngãi), mặc dù dự thảo Luật đã cho phép áp dụng mức phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt, nhưng để tăng cường hiệu quả quản lý rủi ro và khuyến khích các tổ chức tín dụng hoạt động an toàn, lành mạnh cần quy định rõ lộ trình chuyển đổi hoàn toàn sang cơ chế phí BHTG dựa trên mức độ rủi ro. “Cơ chế này không chỉ thúc đẩy các tổ chức tín dụng nâng cao năng lực quản trị rủi ro, kiểm soát chất lượng tài sản và tuân thủ quy định an toàn hoạt động, mà còn đảm bảo tính công bằng giữa các tổ chức tín dụng có mức độ rủi ro khác nhau”, đại biểu Lương Văn Hùng nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, đại biểu Lương Văn Hùng dẫn số liệu của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI) cho thấy khoảng 40-45% hệ thống BHTG trên thế giới đã áp dụng phí theo rủi ro và số tổ chức này đang có xu hướng tăng lên.
Giải trình làm rõ một số nội dung của các ĐBQH nêu về phí BHTG, cơ chế phí BHTG, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng khẳng định, trong dự án Luật BHTG (sửa đổi) quy định cả hai trường hợp là phí đồng hạng và phí phân biệt. Mỗi loại có ưu, nhược điểm khác nhau và cần có các điều kiện để thực hiện. Cho đến thời điểm hiện tại, Việt Nam vẫn đang áp dụng cơ chế phí đồng hạng và khi những điều kiện cần thiết cho phép thì có thể từng bước áp dụng phí BHTG phân biệt để nhằm khuyến khích các tổ chức tín dụng hoạt động tốt nhằm giảm chi phí của BHTG. Tuy nhiên, để phù hợp với định hướng của luật là chỉ quy định những vấn đề chung mang tính nguyên tắc thì các nội dung cụ thể kỹ thuật sẽ giao Chính phủ và các Bộ ngành hướng dẫn để đảm bảo linh hoạt và phù hợp với thực tiễn.
Chi trả BHTG phải nhanh chóng, kịp thời
Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Hà Nội) nhận định quy định cho phép tổ chức BHTG tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ ngân sách Nhà nước trong trường hợp nguồn vốn tạm thời không đủ để trả tiền bảo hiểm tại khoản 13, Điều 14 dự thảo Luật "vừa mâu thuẫn, vừa thiếu tính khả thi".
Theo đại biểu, việc chi trả tiền gửi là phải nhanh chóng, kịp thời để ổn định tâm lý người gửi tiền. Trong khi đó, việc tiếp nhận hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước trải qua quy trình thủ tục thẩm định, phê duyệt, giải ngân sẽ phức tạp, mất nhiều thời gian. Nếu phải chờ đợi hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước, sẽ lỡ "thời điểm vàng" để xử lý khủng hoảng. Vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc một trong hai phương án: nếu giữ, thì phải bổ sung ngay trong Luật nội dung Chính phủ quy định trình tự, thủ tục đặc biệt rút gọn, để đảm bảo việc chấp nhận hỗ trợ này đáp ứng yêu cầu khẩn cấp. Phương án hai: bỏ quy định này, bởi cơ chế vay đặc biệt từ NHNN tại Điều 38 đã là một công cụ khả thi, linh hoạt và hiệu quả hơn rất nhiều để xử lý tình huống cấp bách.
Bên cạnh đó, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà cũng cho rằng khái niệm "Nguồn vốn tạm thời không đủ" dễ bị hiểu khác nhau khi áp dụng. Do đó, cần quy định rõ các tiêu chí để xác định tình trạng "tạm thời không đủ" ngay trong luật, hoặc văn bản hướng dẫn.
Về chi trả để bảo đảm an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội tại Điều 36, đại biểu Lương Văn Hùng đề nghị bổ sung quy định cụ thể về cơ chế hoàn trả hoặc bù đắp kịp thời từ Ngân sách Nhà nước hoặc nguồn tài chính hợp pháp khác khi tổ chức BHTG phải sử dụng Quỹ để thực hiện các khoản chi trả vượt hạn mức nhằm bảo đảm nguyên tắc bảo toàn và tăng trưởng vốn của tổ chức BHTG, tránh làm suy giảm nguồn lực của Quỹ, từ đó duy trì khả năng chi trả thông thường đối với người gửi tiền và bảo đảm tính bền vững của hệ thống BHTG quốc gia.
Mở rộng danh mục đầu tư của tổ chức BHTG
Theo quy định hiện hành, BHTGVN được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để gửi và mua tín phiếu tại NHNN, mua trái phiếu Chính phủ nhằm bảo toàn và phát triển một phần vốn.
Để tăng tốc độ tích lũy, tạo cơ sở cho BHTGVN, đa dạng hóa nguồn thu, bảo đảm khả năng bảo vệ người gửi tiền được tốt hơn, nhiều ý kiến nhất trí dự thảo Luật cho phép BHTGVN mở rộng danh mục đầu tư vào các ngân hàng thương mại nhà nước có tình hình tài chính lành mạnh được xếp hạng tín nhiệm cao. Điều này nhằm giúp BHTGVN chủ động hơn trong việc tạo nguồn thu, củng cố "tấm lá chắn" bảo vệ người gửi tiền, nhất là trong bối cảnh có thể xảy ra các sự cố tài chính lớn.
Đại biểu Tô Ái Vang đưa ra 3 kiến nghị: (1) Dự thảo Luật nghiên cứu, xem xét, cho phép BHTGVN mở rộng danh mục đầu tư vào trái phiếu của các ngân hàng thương mại nhà nước có tình hình tài chính lành mạnh được xếp hạng tín nhiệm cao. Đồng thời, NHNN cần kiểm soát bảo đảm tính an toàn và linh hoạt trong các trường hợp khẩn cấp. (2) Quy định rõ trách nhiệm báo cáo, công khai hoạt động đầu tư của BHTGVN để bảo vệ an toàn tối đa cho tiền gửi của người dân. (3) Chính phủ phải có cơ chế kiểm soát rủi ro chặt chẽ thời hạn gửi tiền và mức giới hạn cụ thể, để có thể linh hoạt trong các trường hợp khẩn cấp; bảo đảm hài hòa giữa mục tiêu sinh lời và nguyên tắc an toàn tuyệt đối của BHTG.
Tăng cường tuyên truyền, giáo dục tài chính và tuyên truyền sử dụng dịch vụ ngân hàng an toàn
Đặt vấn đề tổ chức BHTG cần có cơ chế thuận lợi để tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người gửi tiền về chính sách BHTG cũng như về hoạt động ngân hàng, đặc biệt với đồng bào vùng sâu, vùng xa, khả năng tiếp cận thông tin còn hạn chế.
Đại biểu Hoàng Thị Đôi đánh giá cao dự thảo Luật đã bổ sung quy định quyền và nghĩa vụ của tổ chức tham gia BHTG trong việc “Phối hợp với tổ chức BHTG tuyên truyền chính sách, pháp luật về BHTG”. Điều khoản này đã mở ra cơ chế để yêu cầu chính các ngân hàng, QTDND tham gia vào tuyên truyền chính sách BHTG tới người dân.
Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG theo hướng bổ sung công cụ truyền thông, hình thức truyền thông về chính sách BHTG; cân nhắc bổ sung nhiệm vụ tổ chức BHTG trong việc hướng dẫn người dân sử dụng dịch vụ ngân hàng an toàn, hiệu quả. Bởi theo đại biểu, với mục tiêu bảo vệ người gửi tiền, tổ chức BHTG không chỉ có trách nhiệm chi trả cho người gửi tiền khi đổ vỡ xảy ra mà còn phải có trách nhiệm đồng hành với người gửi tiền, giúp người gửi tiền sử dụng dịch vụ ngân hàng an toàn ngay cả khi không có đổ vỡ xảy ra.
Khoản 16 Điều 14 dự thảo Luật BHTG về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG có quy định tổ chức BHTG “thực hiện công tác tuyên truyền chính sách, pháp luật, hình ảnh và hoạt động về bảo hiểm tiền gửi; tổ chức đào tạo, phổ biến kiến thức về bảo hiểm tiền gửi và các nội dung liên quan cho tổ chức, cá nhân có liên quan…”
Đại biểu Tô Ái Vang cho rằng, tổ chức BHTG đã được giao nhiệm vụ tuyên truyền chính sách và đào tạo, phổ biến kiến thức về BHTG và các nội dung liên quan nhưng quy định này là chưa đủ để tổ chức BHTG thực thi vai trò bảo vệ người gửi tiền. Trên thế giới, nhiều tổ chức BHTG đã thực hiện các chương trình giáo dục dành cho người gửi tiền nhằm nâng cao nhận thức của người gửi tiền về quản lý tài chính cá nhân nói chung và cách thức, phương pháp sử dụng dịch vụ ngân hàng nói riêng (ví dụ như: BHTG Mỹ, BHTG Malaysia, Đài Loan…). Đặc biệt, Luật BHTG Hàn Quốc còn có điều khoản quy định tổ chức BHTG Hàn Quốc có thẩm quyền/trách nhiệm giúp người dân lấy lại tiền chuyển nhầm.
“Do vậy, tôi đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc, bổ sung nhiệm vụ của tổ chức BHTG trong thực hiện hoạt động giáo dục tài chính và sử dụng dịch vụ ngân hàng an toàn cho tổ chức và cá nhân có liên quan” – Đại biểu Tô Ái Vang nêu ý kiến.
TH (theo Cổng thông tin điện tử Quốc hội và Báo Đại biểu nhân dân...)
