Trang Chủ
Ngày 8/8/2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 986/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam năm 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó, một trong những nhiệm vụ và giải pháp đối với Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) là tăng cường năng lực tài chính, nâng cao năng lực hoạt động, hoàn thiện mô hình tổ chức, nâng cao trình độ cán bộ, áp dụng công nghệ hiện đại nhằm tham gia cơ cấu lại có hiệu quả đối với TCTD yếu kém.
Ngày 12/3/2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 06/CT-TTg về tăng cường giải pháp nhằm đảm bảo an toàn hoạt động, củng cố vững chắc hệ thống QTDND. Tại Chỉ thị 06/CT-TTg Thủ tướng Chính phủ có quy định:
Về mục tiêu, yêu cầu: Phát huy vai trò BHTGVN trong việc liên kết hệ thống, hỗ trợ tài chính và xử lý khó khăn của các QTDND, tăng cường vai trò tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đối với các QTDND.
Về nhiệm vụ của NHNN: (i) Tăng cường vai trò và giao nhiệm vụ BHTGVN trong việc phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của NHNN đối với các QTDND; (ii) Nghiên cứu đề xuất việc sửa đổi Luật BHTG để sử dụng nguồn tiền kết dư phí BHTG để xử lý các TCTD yếu kém.
Ngày 30/12/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1660/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó, Chiến lược đưa ra mục tiêu là “Tăng cường năng lực tài chính của tổ chức BHTG để khẳng định cam kết của Nhà nước và nâng cao niềm tin của người gửi tiền đối với chính sách BHTG.”
Bên cạnh đó, Luật Các TCTD năm 2024 có những điểm mới trong quy định liên quan đến BHTG, tổ chức BHTG. Theo đó, nhiệm vụ của tổ chức BHTG khi tham gia vào quá trình can thiệp sớm, KSĐB TCTD được quy định tại Luật Các TCTD năm 2024 như: Tham gia đánh giá tính khả thi phương án phục hồi, phương án sáp nhập, hợp nhất, chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của QTDND; cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại (NHTM), ngân hàng hợp tác xã, QTDND, tổ chức tài chính vi mô (TCTCVM) theo quy định của pháp luật về BHTG; mua trái phiếu dài hạn của TCTD nhận chuyển giao bắt buộc NHTM theo quyết định của NHNN; tham gia xây dựng phương án phá sản TCTD được KSĐB, phối hợp với TCTD để chi trả BHTG cho người gửi tiền theo phương án phá sản đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Với những nội dung quy định tại Luật Các TCTD năm 2024, đặt ra yêu cầu mới trong triển khai nhiệm vụ của BHTGVN.
Từ những nội dung nêu trên cho thấy việc tăng năng lực tài chính, năng lực hoạt động cho tổ chức BHTG (hay cụ thể là BHTGVN) là yếu tố cần thiết để BHTGVN có thể tham gia hiệu quả vào quá trình cơ cấu lại TCTD yếu kém; đặc biệt là các QTDND được KSĐB kéo dài. Vấn đề này đòi hỏi cần đưa ra được giải pháp và lộ trình cụ thể phù hợp với chức năng, nhiệm vụ mới của BHTGVN được quy định tại Luật Các TCTD năm 2024. Một trong những điều kiện tiên quyết là cần khung pháp lý để BHTGVN có cơ sở triển khai.
Trước hết, năng lực tài chính của BHTGVN được hiểu là khả năng đảm bảo nguồn lực tài chính cho hoạt động của BHTGVN nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Việc xác định năng lực tài chính của BHTGVN được xem xét trên các yếu tố cấu thành vốn hoạt động của BHTGVN.
Căn cứ quy định của Luật BHTG, Thông tư số 312/2016/TT-BTC ngày 24/11/2016 của Bộ Tài chính quy định chế độ tài chính đối với BHTGVN, được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư số 20/2020/TT-BTC ngày 1/4/2020, vốn hoạt động của BHTGVN bao gồm 4 bộ phận cấu thành, cụ thể: (1) Vốn điều lệ 5.000 tỷ đồng từ nguồn ngân sách nhà nước cấp và các nguồn vốn hợp pháp khác; (2) Quỹ dự phòng nghiệp vụ được hình thành từ 6 nguồn sau: (i) Tiền thu phí BHTG hàng năm; (ii) Thu nhập từ hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi sau khi trích một phần để trang trải chi phí hoạt động; (iii) Các khoản tiền bảo hiểm không có người nhận; (iv) Số tiền còn lại (nếu có) từ việc thanh lý tài sản của tổ chức tham gia BHTG; (v) Chênh lệch thu chi tài chính còn lại hàng năm sau khi trích lập quỹ đầu tư phát triển và quỹ khen thưởng, phúc lợi; (vi) Thu nhập từ các khoản cho vay đặc biệt đối với các TCTD được KSĐB; (3) Quỹ đầu tư phát triển; (4) Vốn khác bao gồm 5 loại như sau: (i) Vốn tiếp nhận hỗ trợ theo quy định của Luật BHTG; (ii) Vốn tài trợ hợp pháp của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước (nếu có); (iii) Các khoản chênh lệch do đánh giá lại tài sản (nếu có); (iv) Chênh lệch thu chi chưa phân bổ cho các quỹ (nếu có); (v) Vốn hợp pháp khác.
Như vậy, việc tăng năng lực tài chính của BHTGVN chính là tăng nguồn lực từ các nguồn vốn nêu trên. Nếu không có nguồn tài chính đủ mạnh, BHTGVN sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc sử dụng nguồn lực để thực hiện chi trả tiền bảo hiểm và tham gia vào quá trình cơ cấu lại TCTD yếu kém.
Theo đó, một số thách thức được đặt ra đối với việc nâng cao năng lực tài chính của BHTGVN như sau:
Tổng nguồn vốn hoạt động của BHTGVN đến ngày 31/12/2024 là 126.268,2 tỷ đồng bằng 1,37% tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm (9,116 triệu tỷ đồng) trong đó: Quỹ dự phòng nghiệp vụ là 119.418,5 tỷ đồng, chiếm 94,6% trên tổng nguồn vốn bằng 1,3% tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm. Số vốn này còn khiêm tốn so với quy mô số tiền gửi được bảo hiểm, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Tỷ lệ giữa tổng nguồn vốn, quỹ dự phòng nghiệp vụ và tổng số tiền gửi được bảo hiểm còn thấp: Điều này ảnh hưởng đến khả năng chi trả khi xảy ra sự cố.
Cơ chế bổ sung vốn chưa linh hoạt, chưa có hướng dẫn chi tiết thực hiện: Các nguồn lực tài chính của tổ chức BHTG chủ yếu đến từ hoạt động thu phí BHTG, nhưng tốc độ tích lũy còn hạn chế so với tốc độ tăng trưởng của hệ thống ngân hàng. Cơ chế tiếp cận vốn hỗ trợ, vốn vay trong trường hợp khẩn cấp chưa có hướng dẫn cụ thể về quy trình thủ tục để tiếp cận vốn kịp thời.
Cơ chế đầu tư vốn tạm thời nhàn rỗi chưa tối ưu: Các công cụ đầu tư bị bó hẹp gần như chỉ có mua và nắm giữ trái phiếu Chính phủ, gửi tiền tại NHNN. Điều này chưa linh hoạt trong việc cân đối vốn để thực hiện nhiệm vụ của BHTG, khi cần tiền chi trả, BHTG gần như không thể bán trái phiếu Chính phủ nắm giữ tại một thời điểm với khối lượng bán lớn; Chưa tối ưu hóa khả năng hiệu quả đầu tư để phát triển vốn.
Để giải quyết các thách thức chính nêu trên, phát huy vai trò của BHTGVN đối với hệ thống TCTD, một số giải pháp được khuyến nghị như sau:
Thứ nhất, hoàn thiện cơ sở pháp lý để có cơ sở triển khai
Hiện tại, dự án Luật BHTG đang được đề nghị bổ sung vào Chương trình lập pháp năm 2025, dự kiến đưa vào Chương trình kỳ họp thứ 10, soạn thảo theo trình tự thủ tục rút gọn. BHTGVN đang tích cực tham gia phối hợp với Vụ Pháp chế, NHNN để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật BHTG (sửa đổi). Một số vấn đề liên quan đến nâng cao năng lực tài chính của BHTGVN được đưa vào chính sách đề nghị xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) như sau:
Chính sách về nguồn vốn hoạt động của tổ chức BHTG:
Sửa đổi, bổ sung quy định về nguồn vốn hoạt động của tổ chức BHTG bao gồm: (i) Vốn điều lệ của tổ chức BHTG do nhà nước cấp; (ii) Vốn vay; (iii) Quỹ dự phòng nghiệp vụ; (iv) Quỹ đầu tư phát triển; (v) Quỹ dự phòng tài chính; (vi) Vốn hợp khác theo quy định của pháp luật.
Sửa đổi, bổ sung quy định về chế độ tài chính, kế toán, kiểm toán của tổ chức BHTG theo hướng: (i) Làm rõ các khoản thu, chi của tổ chức BHTG; (ii) Quy định về chênh lệch thu chi âm do tổ chức BHTG sử dụng vốn hoạt động để chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền theo quy định pháp luật về BHTG, tham gia vào quá trình can thiệp sớm, KSĐB tổ chức tham gia BHTG; (iii) Chính phủ quy định chi tiết chế độ tài chính của tổ chức BHTG.
Chính sách về hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG
Sửa đổi, bổ sung quy định cho phép BHTGVN được bổ sung một số hoạt động vào danh mục đầu tư từ nguồn vốn hoạt động theo hướng tương tự danh mục đầu tư quỹ của Bảo hiểm xã hội Việt Nam: Tổ chức BHTG được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua, bán trái phiếu Chính phủ, trái phiếu của chính quyền địa phương, tín phiếu NHNN; mua, bán trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi do các NHTM Nhà nước và NHTM cổ phần có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ phát hành; gửi tiền tại NHNN Việt Nam, các NHTM Nhà nước và NHTM cổ phần có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ.
Bổ sung các quy định để hạn chế rủi ro trong hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG như: (i) Quy định trách nhiệm của tổ chức BHTG trong việc thực hiện các hoạt động đầu tư, thực hiện trích lập dự phòng rủi ro cho các khoản đầu tư theo hướng dẫn của Chính phủ; Chính phủ quy định quy trình kiểm soát, quản lý rủi ro, trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro; (ii) Giao Chính phủ quy định tiêu chí danh mục đầu tư, cơ cấu đầu tư, phương thức đầu tư.
Bổ sung quy định tổ chức BHTG mua trái phiếu dài hạn của TCTD nhận chuyển giao bắt buộc theo quyết định của NHNN.
Thứ hai, tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ từ nước ngoài và đi vay trong trường hợp khẩn cấp để chi trả BHTG
Nhà nước đã có quy định cơ chế tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ và đi vay trong trường hợp khẩn cấp để chi trả BHTG, tuy nhiên chưa có hướng dẫn cụ thể để thực hiện. Do vậy, cần có quy định rõ ràng, phương án, quy trình, thủ tục về cơ chế bổ sung vốn cho tổ chức BHTG trong trường hợp khẩn cấp. Việc cho phép tổ chức BHTG tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ từ NHNN Việt Nam sẽ giúp tăng cường năng lực tài chính để chuẩn bị ứng phó, xử lý trong trường hợp có rủi ro và có sự cố.
Đẩy mạnh hợp tác khu vực tư nhân: Với xu thế hiện nay, vai trò và nguồn lực tài chính của khu vực tư nhân đang được Chính phủ Việt Nam quan tâm, khuyến khích hợp tác công tư (PPP) để phát huy vai trò của khu vực tư nhân trong nền kinh tế và trong huy động nguồn lực tài chính. Trong bối cảnh các nguồn tài trợ vốn của các tổ chức tài chính quốc tế giảm, Chính phủ Việt Nam đã và đang thắt chặt chi tiêu công, giảm vay vốn ODA kể từ khi Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình.
Trong tình hình mới, BHTGVN sẽ nghiên cứu hợp tác với khu vực tư nhân, các ngân hàng thương mại nhà nước tham gia góp vốn, các NHTM vốn góp tư nhân, các tổ chức tài chính tư nhân dựa trên nguyên tắc đôi bên cùng có lợi trong khuôn khổ pháp luật cho phép, giúp giảm gánh nặng tài chính cho Ngân sách Nhà nước.
Thứ ba, ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại và chuyển đối số trong công tác quản lý tài chính
BHTGVN đã, đang và tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại và chuyển đổi số trong công tác quản lý tài chính, kết nối đồng bộ với hệ thống quản lý Nhà nước, với các TCTD nhằm nâng cao hiệu quả, tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian xử lý trong công tác quản lý tài chính.
Thứ tư, chủ động, tích cực, đổi mới thúc đẩy hợp tác quốc tế, hội nhập toàn cầu
BHTGVN chủ động tích cực tham gia sâu rộng hơn vào các vấn đề tài chính quốc tế, học tập kinh nghiệm xử lý các sự cố đổ vỡ, khủng hoảng tài chính. Đa dạng hóa hình thức hợp tác, phương thức hợp tác, học tập, trao đổi kinh nghiệm quốc tế, giúp BHTGVN ngày càng nâng cao năng lực chuyên môn, tính chuyên nghiệp trong quản lý tài chính, từng bước phát triển nhanh và bền vững, nâng cao vai trò, vị thế của BHTGVN trong hệ thống các TCTD.
Nghiên cứu và đề xuất BHTGVN vay vốn của các tổ chức tài chính đa phương, phương án vay vốn để chi trả cho các trường hợp khẩn cấp, tránh đổ vỡ hệ thống, ngăn chặn rút tiền hàng loạt.
Như vậy, nâng cao năng lực tài chính cho tổ chức BHTG không chỉ giúp bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền mà còn góp phần duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống tài chính quốc gia. Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng biến động quá nhanh, củng cố năng lực tài chính cho tổ chức BHTG trở thành nhiệm vụ cấp thiết, rất cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý Nhà nước và tổ chức BHTG để xây dựng một hệ thống tài chính vững mạnh và an toàn.
Lê Hùng Cường - Phó Tổng Giám đốc BHTGVN
