Hoàn thiện quy định về phí BHTG

Sau đây là một số nội dung chính cần hoàn thiện đối với chính sách về phí BHTG:

Chỉnh sửa quy định về cơ chế phí BHTG phù hợp với tình hình thực tiễn, năng lực tài chính của hệ thống TCTD trong từng thời kỳ

Mặc dù Luật BHTG 2012 đã có quy định về cơ chế phí BHTG trên cơ sở đánh giá, phân loại các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi (TCTGBHTG), tuy nhiên đến nay vẫn chưa thể thực hiện được do có khó khăn vướng mắc trong quá trình đánh giá, phân loại TCTGBHTG, tiêu chí xác định khung phí, mức phí… và điều kiện về tình hình kinh tế, mức độ lành mạnh, an toàn của hệ thống ngân hàng Việt Nam để áp dụng.

Trong thời gian chưa triển khai thu phí dựa trên cơ sở đánh giá, phân loại các tổ chức tham gia BHTG, việc thu phí đối với các TCTGBHTG vẫn được thực hiện theo những quy định pháp lý hiện hành. Cụ thể, theo Khoản 3 Điều 21 Nghị định số 68/2013/NĐ-CP (Nghị định 68), mức phí BHTG, cùng với các quy định liên quan đến số tiền bảo hiểm được chi trả, tiếp tục được áp dụng theo những điều khoản đã được quy định trong Nghị định số 89/1999/NĐ-CP ban hành ngày 1/9/1999 về BHTG (Nghị định 89) và Nghị định số 109/2005/NĐ-CP ban hành ngày 24/8/2005, trong đó sửa đổi và bổ sung một số điều khoản của Nghị định số 89/1999/NĐ-CP.  Do vậy, mức phí đang áp dụng cho tất cả các tổ chức TCTGBHTG là 0,15%/năm, tính trên số dư tiền gửi bình quân của các cá nhân tại tổ chức. Quy định hiện hành này nhằm duy trì sự ổn định của hệ thống BHTG trong thời gian chờ các chính sách mới được ban hành, đồng thời bảo đảm quyền lợi của người gửi tiền.

Tình hình hiện tại của Việt Nam chưa đủ điều kiện để áp dụng cơ chế phí BHTG phân biệt, cụ thể: Luật BHTG và văn bản dưới luật chưa có quy định cụ thể đơn vị thực hiện, thông tin sử dụng, cách thức, phương pháp, tiêu chí để đánh giá, phân loại các TCTGBHTG. BHTGVN (nếu được giao đánh giá, phân loại TCTGBHTG) cũng chưa đủ thẩm quyền yêu cầu kiểm tra, xác thực thông tin, dữ lệu; chưa có đủ nguồn lực phục vụ cho việc đánh giá, phân loại tổ chức. Ngoài ra, hệ thống ngân hàng đang trong quá trình tái cơ cấu, từng bước nâng cao năng lực quản lý, nâng cao năng lực tài chính, quản trị rủi ro để hướng tới sự an toàn, lành mạnh và minh bạch thông tin.

Nếu tiếp tục giữ quy định về cơ chế phí BHTG phân biệt như Luật BHTG 2012 sẽ không xử lý được các khó khăn, vướng mắc phát sinh thời gian qua, đồng thời dẫn tới khó khăn trong việc triển khai chính sách phí BHTG phù hợp với tính chất, đặc thù của hệ thống TCTD tại Việt Nam nói riêng và tình hình kinh tế, xã hội nói chung trong từng thời kỳ.

Như vậy để việc thu phí đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật, phù hợp với tình hình thực tế của Việt Nam hiện nay, cần xem xét chỉnh sửa quy định về phí BHTG đảm bảo sự linh hoạt trong việc áp dụng cơ chế phí BHTG căn cứ vào năng lực tổ chức BHTG, thực hiễn hoạt động của TCTD và tình hình kinh tế, mức độ lành mạnh, an toàn của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Bổ sung quy định về trách nhiệm tính phí BHTG của TCTGBHTG

Pháp luật hiện nay chưa quy định trách nhiệm tính phí BHTG cho các TCTGBHTG. Với quy định như vậy, việc tính và thu phí BHTG thuộc về trách nhiệm của BHTGVN. Điều này gây ra nhiều bất cập trong quy trình thủ tục và kéo dài thời gian thu phí không đảm bảo được nguyên tắc thu phí BHTG kịp thời vào thời điểm đầu quý, cụ thể như sau: TCTGBHTG phải gửi thông tin về tiền gửi được bảo hiểm tới BHTGVN. Căn cứ vào số liệu đó, BHTGVN tính và thông báo số tiền phí phải nộp cho TCTGBHTG. Sau khi nhận được thông báo của BHTGVN, TCTGBHTG sẽ tiến hành nộp phí. Đây là một quy trình không hiệu quả là một vướng mắc cần sớm được giải quyết.

Trên thực tế, để đảm bảo việc thu phí kịp thời vào thời điểm đầu quý, các TCTGBHTG căn cứ vào thông tin tiền gửi được bảo hiểm tại chính tổ chức mình tính nộp phí cho BHTGVN. Từ đó, BHTGVN thu phí và định kỳ kiểm tra tính chính xác của số tiền phí phải nộp của các TCTGBHTG và xử lý thừa, thiếu phí BHTG theo quy định pháp luật. Quy trình này đã được áp dụng từ khi BHTGVN thành lập tới nay và đã chứng minh sự hiệu quả của mình.

Như vậy, cần xem xét sửa đổi quy định về phí theo hướng quy định trách nhiệm tính phí BHTG cho các TCTGBHTG để tận dụng tốt nguồn lực của các TCTGBHTG, giảm bớt quy trình thủ tục, đảm bảo tính hiệu quả và không phát sinh việc chậm nộp phí.

Bổ sung quy định về hoãn nộp phí BHTG để hỗ trợ TCTGBHTG đang gặp khó khăn về tài chính

Chính sách miễn nộp phí BHTG là một cơ chế hỗ trợ được áp dụng đối với các TCTD gặp khó khăn nghiêm trọng về tài chính và bị đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt được quy định tại khoản 3 Điều 166 Luật Các TCTD 2024. Mục tiêu của chính sách này là giảm bớt gánh nặng tài chính cho các TCTD yếu kém, giúp họ có thêm nguồn lực để tái cấu trúc và phục hồi hoạt động. Tuy nhiên, việc miễn phí BHTG cho TCTD được kiểm soát đặc biệt mâu thuẫn với quy định về phí phân biệt theo rủi ro tại Luật BHTG, đó là TCTD có rủi ro cao phải nộp phí cao hơn.

Qua thực tế triển khai chính sách miễn nộp phí BHTG cho các TCTGBHTG được đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biêt cho thấy, việc chưa có quy định về hoãn nộp phí sẽ dẫn đến tăng áp lực về tài chính và không hỗ trợ được cho các TCTGBHTG khi đang gặp khó khăn. Cụ thể, các TCTGBHTG còn nợ phí BHTG trước khi được miễn nộp phí phải chịu phạt do chưa nộp phí. Số tiền phạt này vẫn sẽ tăng dần theo thời gian làm tăng gánh nặng lớn về tài chính cho các tổ chức còn nợ phí. Như vậy, việc này sẽ phản tác dụng so với mục tiêu giảm gánh nặng tài chính của chính sách miễn nộp phí cho các TCTGBHTG được kiểm soát đặc biệt.

Việc bổ sung quy định về hoãn nộp phí BHTG đảm bảo cơ sở để hỗ trợ TCTGBHTG đang gặp khó khăn giảm bớt gánh nặng tài chính, đồng thời không phải nộp phạt do nộp thiếu, nộp chậm phí BHTG. Các tổ chức này chỉ được hoãn nộp phí, khi chấm dứt kiểm soát đặc biệt trở về hoạt động bình thường, các tổ chức này sẽ có trách nhiệm nộp lại đầy đủ số phí BHTG được tạm hoãn.

Bổ sung quy định về việc tăng phí BHTG để BHTGVN bù đắp phần cho vay đặc biệt của NHNN

Hiện tại, theo quy định của Luật Các TCTD 2024, tổ chức BHTG phải xây dựng phương án tăng phí BHTG để bù đắp phần vay đặc biệt của NHNN. Tuy nhiên, nội dung này chưa được quy định tại Luật BHTG, điều đó dẫn đến việc chưa đồng bộ về chính sách giữa các quy định pháp luật.

Nếu vấn đề này không được sớm giải quyết sẽ tạo ra sự thiếu đồng bộ giữa Luật BHTG và Luật Các TCTD 2024; không có đầy đủ quy định tại văn bản Luật BHTG cũng như các văn bản hướng dẫn Luật BHTG để có thể triển khai thực hiện. Chính vì vậy, cần phải nghiên cứu bổ sung quy định về việc tăng phí BHTG để BHTGVN bù đắp cho khoản vay đặc biệt của NHNN.

Bổ sung quy định về việc nộp phí BHTG kỳ đầu tiên cho các TCTGBHTG mới thành lập

Luật BHTG 2012 chưa quy định việc nộp phí cho các trường hợp TCTGBHTG mới thành lập và được cấp chứng nhận tham gia BHTG nên chưa có cơ sở pháp lý chắc chắn. Trong khi đó, thực tế đã phát sinh các trường hợp TCTGBHTG mới được thành lập có nghĩa vụ nộp phí BHTG. Như vậy, thực tế đã đòi hỏi cần bổ sung quy định về việc nộp phí kỳ đầu tiên tạo cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai, thực hiện quản lý phí đối với TCTGBHTG.

Thực tiễn triển khai Luật BHTG 2012 đến nay cho thấy, việc sửa đổi, bổ sung Luật BHTG nói chung và việc điều chỉnh, hoàn thiện chính sách về phí BHTG nói riêng là yêu cầu cấp thiết để đáp ứng nhu cầu thực tế cũng như đồng bộ, thống nhất với các quy định pháp luật hiện hành. Những đề xuất hoàn thiện chính sách phí BHTG được kỳ vọng góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức BHTG, để chính sách BHTG thực sự đem lại hiệu quả, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các TCTD, bảo đảm sự phát triển an toàn và lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

Vũ Văn Long - Phó Tổng Giám đốc BHTGVN